Chʼééh digháhii dóó Tsisteeł

Chʼééh digháhii  dóó Tsisteeł
Dahináanii Naaldeehii Bidoh Dahólónígíí Bikʼiiz Naakiígíí Bííghą́ą́stsʼǫǫd Dahólónígíí Bitsiitsʼiin Dahólónígíí Bíígháán Dahólónígíí Biyaatsʼiin Dahólónígíí Naaldlooshii dadichʼízhii Chʼééh digháhii dóó Tsisteeł Tsisteeł hashkéhé Shádiʼááhdę́ę́ʼ tsisteeł hashkéhé Naakaii Bikéyahdę́ę́ʼ tsisteeł hashkéhé Tsisteeł hashkéhé (íiyisígíí) Tsisteeł hashkéhé káátsʼinígíí Shádiʼááhdę́ę́ʼ tóńlį́įdi tsisteeł (→ Hashtłʼishdi chʼééh digháhii) (→ Táłtłʼááh chʼééh digháhii) Tsisteeł bisóodi yilchį́į́hí (→ Chʼééh digháhii bitsʼaʼ yilzhólí) (→ Tábąąh chʼééh digháhii) (→ Tó wónaanídę́ę́ʼ tábąąh chʼééh digháhii) (→ Shádiʼááhdę́ę́ʼ tsintah chʼééh digháhii) (→ Chʼééh digháhii íiyisígíí) Chʼééh digháhii bitsiiʼntsxaaígíí (→ Tsisteeł bikʼosnézí) (→ Naakaii Łizhiní Bikéyahdę́ę́ʼ tsisteeł bikʼos yiitásígíí) Magí Bitseeʼ Noodǫ́zí Bikéyahdę́ę́ʼ tsisteeł bikʼos yiitásígíí Shádiʼááhdę́ę́ʼ tsisteeł bikʼos yiitásígíí Táłkááʼ Bighan Dineʼé Bikéyahdę́ę́ʼ tsisteeł bikʼos yiitásígíí Tóńlį́įdi tsisteeł bikʼos yiitásígíí Shádiʼááhdę́ę́ʼ tsisteeł łibáhí bikʼos yiitásígíí Dibénééz Bikéyahdę́ę́ʼ tsisteeł bikʼos yiitásígíí Shádiʼááhdę́ę́ʼ tábąąh tsisteeł łitsogo łikizhígíí Tábąąh tsisteeł bikʼos yiitásígíí

Chʼééh digháhii dóó Tsisteeł éí ndaʼałkaahí dóó ééʼdeetįįhii bikʼehgo "Testudines" daolyé, áádóó éí nahasdzáán bikáaʼgi táaʼdi neeznádiingo daatsʼí ałʼąą ádaatʼé.

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí nahasdzáán tʼáá siʼą́ą́ ńtʼę́ę́ʼ bikáaʼgi dahólǫ́, tʼáá hazhóʼó Shádiʼááhjí kéyah yistinígíí dóó honeezkʼazgi — ńléidi éí ádaadin. Nahatʼeʼiitsoh Bikéyah beʼałníiʼgi éí dóʼ doo dahólǫ́ǫ da. Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí tábąąhgi dóó nahoditsʼǫʼ dahólǫ́ǫgi naakai łeh; łaʼ éí hóółtseeiigi dahólǫ́ ałdóʼ, áko ndi díí éí łeeyiʼdi dóó niʼtátʼah dahináa łeh (tsisteeł naʼazísí da). Nááná łaʼ éí tónteel biyiʼ nidaʼałkǫ́ǫ́ʼ ałdóʼ.

Ánoolinígíí

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí tʼáá ałtso bitsʼaʼ dahólǫ́; díí bitsʼaʼ éí tsʼin bee ályaa, áádóó éí tsisteeł bíígháántsʼin átʼé. Bitsʼaʼ éí ntłʼiz łeh; łaʼ tsisteeł éí bitsʼaʼ yilzhólíi ndi. Nááná éí bijáád doo nineez da; táłtłʼáahdi tsisteeł nidaʼałkǫ́ʼígíí bijáád éí łóóʼ bigaan (yee naʼałkǫ́ʼí) ndahalin. Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí biwooʼ ádaadin; łaʼ éí bidaaʼ tsídii bidaaʼ ndahalin, náánáłaʼ éí bidaaʼ nineez dóó naʼashǫ́ʼii bidaaʼ ndahalin.

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí bijéí yilzólii dahólǫ́ — áko éí níłchʼi yáʼátʼéehii (O₂) bił ańdaashiłgo naakai. Nááná éí biyęęzhii tábąąhgi (łeeh) deiłchį́.

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł łaʼ éí daantsxaa (táłtłʼááh tsisteełtsoh éí hastą́ądi adéesʼeez áníłtso), náánáłaʼ éí tʼáá díkwíidi asdzoh tʼéiyá ádaníłnééz.

Chʼééh digháhiitsoh

Táłtłʼááh chʼééh digháhii

Chʼééh digháhii łichíʼígíí

Tsisteeł chʼil łigaii yiłchozhgo éélkid

Chʼiyą́

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí daʼałchozh dóó daʼalghałgo naakai. Tłʼoh dóó tsin bineestʼąʼ deiłchozh, sǫʼ łóóʼ dóó dííłdzid dóó łeeyiʼ chʼosh deilghał. Łahda chʼosh bikágí ntłʼizí dóó chʼil binááʼ deildeeł ałdóʼ.

Táłtłʼááh tsisteełtsoh éí jélii łóóʼ tʼéiyá yilghał.

Chʼééh digháhii bitsįʼ yitsʼą́ą́dóó atooʼ ályaaígíí

Chʼééh digháhii dóó bílaʼashdlaʼii

Łaʼ bílaʼashdlaʼii éí chʼééh digháhii dóó tsisteeł bilį́į́ʼ ádeiłʼį́įgo yaa ádahályą́. Nááná chʼééh digháhii dóó tsisteeł bitsįʼ yitsʼą́ą́dóó chʼiyáán ádeilééh; ayóo łikan jiní. Áádóó Binááʼádaałtsʼózíidi dabikéyahdi kéédahatʼínígíí éí tsisteeł bitsʼą́ą́dóó azeeʼ ádeilééh ałdóʼ.

Naakaii Bikéyahdi kéédahatʼínígíí éí chʼééh digháhii bikʼah yitsʼą́ą́dóó tłah ádeilééh; díí éí "crema de tortuga" deiłníigo dayózhí.